४ दशकमा घोक हाल्नमै बिताएका हरिलाल नेपाली तस्बीरः नीराजन शिरीष

७८ बर्षीय हरिलाल नेपाली रत्नेचौर गाउँका कटुवाले हुन । उनलार्इ गाउँलेहरूले हरिलालभन्दा पनि जिउरे दार्इ भनेर चिन्छन् । लामो समयदेखि गाउँमा हुने विभिन्न भेला तथा तिनका निर्णयहरू र झारा सम्बन्धी सुचनाहरू घोक हालेर गाउँबासीलार्इ जानकारी गराउने उनी अहिले बृद्द भैसकेका छन् । छोराछोरीका तर्फबाट गरी दुर्इ दर्जन नातीनातीनाका धनी उनी आफ्नो शेषपछि कटुवाले कामलार्इ निरन्तरता दिने ब्यक्तिको अभाव देख्छन । साथै आफ्ना कुनै पनि सन्तानले आफ्नो बिँडो थाम्ने छाँट नदेखाएकोमा चिन्ता ब्यक्त गर्दछन् । उनका जेठा छोरा गाउँमै ज्यालामजदुरी गर्छन् भने कान्छा छोरा बैदेशिक रोजगारका लागि साउदी अरब छन् । उनै हरिलाल नेपालीसँग गरिएको छोटो भलाकुशारीः
१) ब्लगः कति बर्ष पुग्नुभयो त नी ?
हरिलालः जन्म १९९० साल मंशिरमा जन्मेको भन्छन्, मलार्इ थाहा छैन । नागरिकताको प्रमाणपत्र त छ, हेर्न पर्छ ।
२) ब्लगः कटुवाले काम गर्न शुरू गरेको कति भयो ?
हरिलालः बाबा, मैते नेपाली (फोउसे दमै) मरेपछि ३० वर्षको उमेरबाट कटुवालेको काम गरेको ।
२) ब्लगः हजुरका त दुर्इ नाल हुन रे नी ?
हरिलालः (हाँस्दै) हाहा बाबु पनि । कहाँ दुर्इ नाल हुनु ? मेरो त पहिलो बिहे ज्याम्रुककोटबाट भएको १५/१६ वर्षको हुँदा । बिहे गरेको ४/५ महिनापछि जेठी बुढी पोइल गएपछि त्यसको लगत्तै खुर्कोटबाट दोश्री बिहे गरेको हुँ । दोश्री पनि त्यस्तै भयो ।
३) ब्लगः ए हो र ? अनि नी ?
हरिलालः त्यसपछि तेस्री श्रीमती मशुरीलार्इ भित्र्याएँ । खासमा मेरी कान्छीले छामाको छोरासँग बिहे गरेकी रहिछे तर संजोग कस्तो भने यता मलार्इ दोश्रीले पनि छाडेकी उता उसको बुढो मेरो दाजु (छामाको छोरा) पनि बितेको । त्यही मौकामा  म चाँहि नाङ्गलिङ गएको संयोग र कान्छी फुपुको बलमा उल्लार्इ बिहे गरेको हुँ ।

४) ब्लगः उसबेलाको कुनै घतलाग्दो घटना याद छ ?
हरिलालः १५ वर्षको हुँदा तराइबाट वादी महिला र पुरूषहरू मागिखान आएका र आँप टिप्न तोराखेत (लामगरा) आँपको रूखमा चढ्दा, हाँगासित खसेर दुर्इ वटा ढुंगाको बिचमा माटोको भागमा बज्रेको ।
५) ब्लगः उहिले र अहिलेको जमाना त निकै नै फरक लाग्छ होला नी, हैन ?
हरिलालः के कुरा गर्नु बाबु ? सम्झदा त जुगै फेरिए जस्तो लाग्छ नी ! अहिले १ हजार पर्ने पाडापाडी त्यतिखेर आफूले ३ मोहर, ५ मोहरमा काटेको याद छ मलार्इ । १ सुकाको मासु टन्न हुन्थ्यो । हप्ताभरी खार्इन्थ्यो । अहिले १ हजारको मासुले २ दिन पुग्दैन । क्यार्नु बाबु ?
६) ब्लगः पुराना मान्छेमा कसलार्इ सम्झनुहुन्छ ?
हरिलालः (एकछिन गम खाँदै) पुराना मान्छेहरूमा बोगटीथर स्व. जमदार मानबहादुर बोगटी र स्व. धान्यबहादुर बोगटीको सम्झना आउँछ । सबै काम मलार्इ मात्र दिने गरेको र उनीहरूकै हलि काम गर्ने र उनीहरूसँगै बढी हिमचिम भएकाले सधैं याद आइराख्ने गरेको हो ।

नीराजन शिरीष

सहयोगदाता दिपक बोगटी

देशमै पहिलो पटक महिलाहरुको एकल ब्यवस्थापनमा सञ्चालित पर्वत कुश्मा स्थित एफ.एम रेडियो दिदीबहिनीले हरितालिका तिजका अवसरमा आयोजना गर्ने महिला महोत्सवमा तीज गीत प्रतियोगिताको प्रथम पुरस्कारको राशी रु. २० हजार बिगत केहि वर्षदेखि मलेशियामा ब्यवसाय गर्दै आएका रत्नेचौर, म्याग्दीका दिपक बोगटीले प्रायोजन गरेका छन ।
म्याग्दी जिल्लाका चर्चीत राजनीतिज्ञ तथा समाजसेवी स्व. ओमबहादुर बोगटीका जेष्ठ सुपुत्र दिपक बोगटी सामाजिक सेवामा निकै नै सक्रिय छन । विभिन्न चाड पर्वका अवसरमा मलेशियामा आयोजना गरिने कार्यक्रममा समेत उनको सक्रिय सहभागिता र सहयोग रहँदै आएको छ । गत वर्ष मलेशिया भ्रमणका बखत ए.ने.क.पा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई समृद्द मलेशिया निर्माणका अगुवा तत्कालिन राष्ट्रपति महावीर महाथीरको रुदैँ गरेको तस्विर, समृद्ध मलेशिया निर्माणमा उनको अनुभव समेटिएको पुस्तक, एउटा कलम र डायरी उपहार प्रदान गर्दै बोगटीले महाथीरको जीवनकथामा समेटिएका राम्रा पक्षहरुलाई आफुले दिएको खाली डायरीमा टिपोट गर्न प्रचण्डलाई सुझाव दिदाँ प्रचण्ड लगायत कार्यक्रममा उपस्थित ब्यक्तिहरु भावुक रहेको क्षण अविस्मरणीय रहेको बताउँछन । साथै उक्त क्षणले सधैं आफुलाई सामाजिक सेवाका लागि प्रेरित गरेको जानकारी गराउँदै समाजमा तत्काल परिवर्तनको आभाष मिल्ने खालका गतिविधि सञ्चालनका लागि जस्तोसुकै किसिमको सहयोग गर्न आफु तयार रहेको बताउँछन ।

सहयोगदाताहरूसँग सहयोग उठाउँदै प्रदिप थापा सुमन फोटोः नीराजन शिरीष

म्याग्दीको एक क्रियाशिल साहित्यिक संस्था पौलस्त्य साहित्यसमाजलार्इ आर्थिक सहयोग उपलब्ध गराउने अभिप्रायले मैले आयोजना गरेको ‘साहित्यका लागि शिरीष यात्रा’ को क्रममा पहिलो कार्यक्रमको चाँजोपाजो मिलाउनु भएको थियो रत्नेचौर २ का दाजु (प्रदिप थापा) जसको बिशेष सहयोगका कारण आन्टरपन बेल्जियममा, मोना बेल्जियमले आयोजना गरेको नृत्य प्रतियोगिताका अवसरमा मैले आफ्ना केहि सृजनाहरू सुनाउने अवसर प्राप्त गरेको थिएँ र त्यहाँ प्रदिप दार्इको सक्रिय सहभागिताका कारण ५४ हजार ९ सय ने.रू जम्मा हुन सफल भएको छ ।
कार्यक्रममा मेरा सृजनाहरूको प्रस्तुतीका लागि अवसर प्रदान गर्न बिशेष भुमिका निर्वाह गर्नुभएका रत्नेचौर ४ का दाजु(चन्द्रप्रकाश शर्मा) ले उक्त नृत्य प्रतियोगिताको कार्यक्रमको सुन्दर तरिकाले सञ्चालन गर्नुभएको थियो ।

कार्यक्रममा रचना वाचन गर्दै नीराजन शिरीष । फोटोः प्रदिप थापा सुमन

प्रिय दाजुभार्इ तथा दिदीबैनीहरू
नमस्कार,
बिशेषकुरा म अप्रिलको १० बाट यूरोपका केहि शहरहरू घुम्न चाहन्छु र स्वयंसेवकका रूपमा नर्वेमा कार्यरत रहेको हुँदा मैले धेरै रकम खर्च गर्न पनि नसक्ने भएकाले यहाँहरूको सहयोग चाहन्छु । कृपया यहाँहरूले मलार्इ के कस्तो सहयोग गर्न सक्नुहुन्छ जबाफ दिने प्रयास गरिदिनु भयो भने म एकदम नै आभारी हुने थिएँ । बिशेष गरी म भ्रमणका समयमा आफ्ना केहि रचनाहरू सुनाउने र श्रोताहरूबाट केहि रकम सहयोग उठाइ, उठेको रकमबाट म्याग्दीमा लामोसमय देखि क्रियाशिल साहित्यिक संस्था पौलस्त्य साहित्य समाजलार्इ केहि रकम र केहि रकम चाँहि ४ वर्षसम्म मेरै सम्पादनमा प्रकाशित हुदै आएको र हाल स्थगित जिल्लाकै पहिलो साहित्यिक मासिक पत्रिका रत्नको निरन्तर प्रकाशन गर्न चाहेको हुँदा, यहाँहरूले केहि सहयोग गर्न सक्नुहुन्थ्यो कि भनेर यो आब्हान गरेको हुँ ।

बिशेष गरी यो यात्रामा म यहाँहरूबाट निम्न बमोजिमको सहयोगको अपेक्षा राख्दछु ।

१) खाना र बस्नको ब्यवस्था यहाँहरूसँगै गरिदिन सक्नुहुन्थ्यो कि ? म एकै स्थानमा ३ दिनभन्दा बेशि नबस्ने पनि अवगत गराउँछु । म यहाँहरूकोमा धेरै दिन बसेर यहाँहरूलार्इ चिढाउन चाहन्न । 🙂

२) एक देशबाट अर्को देशमा जाने कुनै पनि सवारीको टिकट स्पोन्सर गरिदिएर ।

३) आफ्ना वरिपरि रहेका केहि (कम्तिमा १० जनाजति) साथीहरूलार्इ कुनै एक साँझ मसँगै मेरा रचनाहरू सुन्ने ब्यवस्था मिलाइदिएर । जहाँ म मेरा छानिएका सृजनाहरू सुनाउन सकुँ र मेरो अभियानका लागि केहि रकम जम्मा गर्न सक्षम बनुँ ।

४) यहाँहरूको फुर्सद मिलाएर मलार्इ यहाँ आफू बसेको स्थानका केहि बिशेष ठाउँहरू घुमाएर ।

यहाँहरूको सहयोगका लागि म प्रतिक्षारत छु ।

कृपया समयमै जवाफ दिइ मेरो यात्रालार्इ सहज बनाइदिनुहुन अनुरोध गर्दछु । यहाँहरूले के कस्तो सहयोग उपलब्ध गराउन सक्नुहुन्छ कृपया कमेन्ट बक्समा लेखेर जानकारी गराइदिनु हुन अनुरोध छ ।

बिनितः

नीराजन थापा, रत्नेचौर-२, म्याग्दी

हालः युवा स्वयंसेवक, ट्रोम्स रेडक्रस युथ, ट्रोम्सो, नर्वे

मेरो सम्पर्क मोबाइल – ००४७ ४७७०९२४३